Bestuurlijke vernieuwing en de Volksvertegenwoordiging - het tweekamer-systeem 'vervolmaakt'

Hoe kan ons kiesstelsel bijdragen aan het verkleinen van de afstand tussen burger en politiek zonder daarbij zaken als representatieve vertegenwoordiging en bestuurlijke efficiëntie geweld aan te doen.

Misschien wel de beste manier om de kloof tussen burger en politiek te dichten is het vervolmaken van kiesstelsel door het consequent op alle niveaus doorvoeren van het tweekamer-systeem. 

We hebben in Nederland een tweekamerstelsel met representatieve vertegenwoordiging...,

misschien wel het best mogelijke systeem van democratische volksvertegenwoordiging...

ware het niet dat we 'vergeten' zijn het af te maken..., het te vervolmaken...;

maar in plaats van het systeem te vervolmaken zijn 'we' constant bezig te zagen aan de stoelpoten waar het systeem op zou moeten rusten.

Samenbundeling laat (ook) het Kleine(re) bloeien

Bestuurlijke-Vernieuwing en de kloof tussen burger, politiek en bestuur.

Politiek en bestuurlijke vernieuwing, toenemende afstand tussen burger en politiek, gebrek aan verbondenheid, betrokkenheid en contact tussen kiezers en gekozene...;

allemaal zaken waar zeker in verkiezingstijd kranten bol van staan en avond aan avond TV-programma's mee gevuld worden, niet alleen journalistiek als serieus maatschappelijk probleem, maar ook als puur amusement omdat alles wat er mis is in de politiek en in Den Haag ook een vorm van zelfbevrediging oproept bij het publiek.

Het aloude adagium <<geeft het volk brood en spelen>> krijgt zo een eigentijds sausje; 

- door er oppervlakkig over te berichten..., maar en zodoende wel aandacht aan te besteden..., bevestig en versterk je het beeld...;
- ga je als programmamaker, journalist of politicus/bestuurder echt de diepte in dan haakt de gemiddelde kijker/lezer al gauw af.

Hoe betrek je de burger beter bij de politiek?

Opiniegaring, politiek en wijze van representatie zijn en blijven onlosmakelijk met elkaar verbonden.

Maar ik geloof niet dat middelen als referenda en internetconsultaties de oplossing zijn om veel mensen niet alleen meer politiekbewust te maken danwel meer betrokken te krijgen.

Eerder zie ik in referenda de ideale kans voor handige marketeers en lobbyisten de politieke besluitvorming volledig naar hun hand te zetten. 

Je hoeft maar te kijken naar de Verenigde Staten Van Amerika, of dichterbij naar Zwitserland, om te zien hoezeer zowel de thema's als de uitslagen handig worden gemanipuleerd door kiezers voor een karretje te spannen. 

En transparantie dan?

Transparantie is een prachtig woord dat zeer verhullend werkt.

Volledige transparantie, is het ideaal van iedereen die wat te verbergen heeft, immers bij volledige doorzichtigheid valt er niets te ontdekken, laat staan dat er dan nog iets valt waar te nemen.

of

We mogen dan soms door de bomen het bos niet meer zien,  

maar door ze (de bomen) volledig transparant te maken wordt het zicht op het bos niet beter...,

bij volledige transparantie valt er niet 'meer' te zien..., maar 'niets'...; dus ook geen bos.

Samenbundeling laat (ook) het Kleine(re) bloeien

Provinciale en Eerste Kamer verkiezingen

De huidige getrapte verkiezing van de Eerste Kamer is eigenlijk niet meer van deze tijd.

En ondanks de gecompliceerde (of juist dankzij) de gecompliceerde wijze waarop de Eerste Kamerleden zich kandideren en worden gekozen is het resultaat een soort kopie van de Tweede Kamer gevuld met deeltijd-politici (niet zelden oud Tweede Kamerleden) en zich als objectieve senatoren voordoende lobbyisten.
Maar aan een kopie van de Tweede Kamer hebben we niet veel, dat vertraagt de besluitvorming alleen maar…,
vandaar de vele critici en politici om de Eerste Kamer maar gewoon op te doeken 

Daarnaast schiet door de huidige procedure het resultaat eigenlijk het doel voorbij. 

Door de Eerste Kamer te laten kiezen door de leden van de diverse Provinciale Staten suggereert deze een weerspiegeling te zijn van m.n. ook gewestelijke/regionale belangen, waarmee een democratisch tegenwicht geboden zou worden tegen de puur nationaal/landelijk gekozen vertegenwoordigers in de Tweede Kamer.

Maar door de gekozen procedure zitten in de Eerste Kamer helemaal niet zozeer de landelijke vertegenwoordigers van de diverse provincies/regio's; Eerder het tegendeel de Eerste kamer wordt nu voornamelijk bevolkt door gewezen Tweede kamerleden veelal met invloedrijke (neven)functies in diverse lobby-organisaties, bedrijfsleven. Ze vertegenwoordigen dus niet zozeer de regio's maar de (vermeende) expertise op basis van hun andere maatschappelijke/betaalde functies.

De Eerste Kamer... zou dus eigenlijk heel anders moeten worden gekozen...... maar wel door de leden van Provinciale Staten.

Daarbij dient per provincie een aantal zetels te worden ingeruimd en toegewezen in de eerste Kamer waarbij aan aan elk van die zetels een gewogen stemgewicht dient te worden toegekend.

Dat gewogen stemgewicht zou dan moeten worden aan de hand van het aantal inwoners van de provincie die de zetel bezet. Eventueel zou naast het aantal inwoners per provincie ook, maar in bescheidener mate, de oppervlakte van de betreffende provincie kunnen meewegen.

D.W.Z.:

Elke provincie krijgt bijvoorbeeld 10 zetels in de Eerste Kamer toegewezen...

maar het stemgewicht per zetel wordt gewogen naar het aantal vertegenwoordigde inwoners (en eventueel grondvlak) van die provincie.

Alternatief zou ook 1 zetel met gewogen stemgewicht per partij in de PS kunnen worden toegekend. Die weging zou dan dubbel moeten zijn op basis van het aantal stemmen bij PS-verkiezingen gedeeld door het aantal inwoners.

Verder zou dat betekenen dat het aantal zetels  in de EK afhankelijk wordt (totaal en per provincie) van het aantal in de PS vertegenwoordigde partijen; Ook zou het lastig zijn als zich tussentijds in de PS fractie-splitsingen/afsplitsingen zouden voordoen (moet dan ook de nieuwe fractie een gewogen EK-zetel krijgen in verhouding tot hun stemgewicht).

Voordelen van gewogen en provincie-gebonden zetels in de Eerste Kamer

• Op die wijze wordt ook op nationaal niveau ook recht gedaan aan de politieke verhoudingen per provincie...,
  waarbij nog steeds landelijk vertegenwoordigde partijen een gezamenlijke EK-fractie kunnen vormen.
• Tegelijkertijd blijven EK-leden duidelijk herkenbaar en dus aanspreekbaar als vertegenwoordigers van hun provincie en de de provinciale partij die zij (ook) vertegenwoordigen.
• Door een dergelijke zetelverdeling wordt zowel de kiezer als het regionale belang van die kiezer beter geborgd op nationaal niveau.

En de rol van de Eerste Kamer als kamer van reflectie dan...

De nu veel genoemde en geroemde rol van de Eerste Kamer als Kamer-van-Reflectie (Chambre de Reflection) behoeft daarbij niet te lijden onder het versterkte regionale belang.

De leden van de Eerste Kamer houden ook in deze nieuwe opzet nog steeds elk wetsvoorstel dat door de Tweede Kamer is gegaan tegen het licht; En nog steeds zullen de leden deze wetsvoorstellen beoordelen op kwaliteit en impact op de samenleving. Een 'plus' zou zijn dat ze daarbij waarschijnlijk ook meer en beter de impact van wetgeving op de verschillende regio's/provincie zullen afwegen.

Provinciaal veto in de Eerste Kamer

Verder zou je de aan de Provincie-fractie in de Eerste Kamer een beperkt vetorecht kunnen toekennen als een wet of maatregel onevenredig zwaar of uitsluitend zou uitwerken op de alleen de eigen provincie (of eventueel slechts een beperkt aantal provincies). Op deze wijze kan worden voorkomen dat een kleine provincie zich maar alles zou moeten laten welgevallen omdat het de grotere zo uitkomt.

Kwaliteit van wetgeving
Verder zou de juridische en kwalitatieve toetsing van alle wetsvoorstellen met name ook een taak moeten zijn van een minder politiek orgaan als de Raad van State.

Als een tweekamersysteem wenselijk is en werkt op landelijk niveau...... waarom zou het dan niet ook kunnen/moeten werken op Provinciaal- en zelfs op Gemeentelijk niveau?

Ons systeem van democratie middels representatieve vertegenwoordiging (of misschien beter gesteld: relatief representatieve vertengwoordiging)  met direct gekozenen is een groot goed...

en daarmee ver te verkiezen o.a. het Britse districtenstelsel waarbij een kleine minderheid zich kan voordoen als vertegenwoordigers van het meerderheidsbelang.

We moeten dus oppassen met het via een omweg introduceren van een districtenstelsel.

Maar nu geldt alleen het Algemeen Belang ('t landelijk belang) van de grootste gemene (landelijke) deler; Het individuele/plaatselijke/regionale belang heeft op landelijk niveau geen enkele stem/invloed meer.

Dat het Algemeen-Belang de voorrang heeft op het Specifiek Belang (het individueel belang danwel het deelbelang van weinigen), daar is op zich wat voor te zeggen; Maar door het kleinere belang geen enkele stem toe te kennen is het mogelijk om, zogenaamd in het algemeen belang, de lasten als gevolg van specifieke wet- en regel-geving wel heel eenzijdig af te wentelen op de schouders van één bepaalde provincie/regio/gemeente/etc..

Dat kan anders...,

... dat kan beter:

• Op landelijk niveau...
• ... kiest de kiezer de Tweede Kamer (der Staten Generaal);
• ... vaardigen de Proviciale Staten, per provincie afzonderlijk, hun eigen afgevaardigden af voor de Eerste Kamer (der Staten Generaal).
• Op Provinciaal niveau...
• ... kiest de kiezer de (Tweede Kamer der) Provinciale Staten;
• ... vaardigt elke gemeente, per gemeente afzonderlijk, hun eigen afgevaardigden af voor een Eerste Kamer (der Provinciale Staten).
• En eventueel ook op Gemeentelijk niveau...
• ... kiest de kiezer de (Tweede Kamer des) Gemeenteraad(s);
• ... wordt per wijk/dorp/stad afzonderlijk een lokale afvaardiging van één of meer afgevaardigden gekozen voor een Eerste Kamer (des Gemeenteraads).

Dat ook de Gemeenteraad een tweekamersysteem zou moeten krijgen is het logisch gevolg van het steeds groter worden van gemeentes (zowel in oppervlak als in bevolking als het door herdeling per gemeente groeiend aantal steden/dorpen/buurtschappen en dus diverse gemeenschappen). 

Door deze (mijns inziens niet wenselijke en in hoge mate contraproductieve) schaalvergroting heeft de kiezer steeds minder binding met de Gemeente als geheel maar mogelijk nog wel met zijn eigen wijk/dorp/stad binnen die gemeente. 

Dat betekent dat het algemeen belang binnen een gemeente wel eens geheel tegenstrijdig kan zijn met , of zelfs tegengesteld kan zijn aan, het specifieke (maar ter plekke als algemeen gevoelde) belang van één (of meer) van de samenstellende delen van diezelfde gemeente. 

Het is dus zaak dat ook her plaatselijk belang van een wijk/dorp/stad binnen een gemeente een stem heeft zonder dat deze stem hoeft te worden gedeeld met Raadslid dat gekozen is door kiezers uit de gehele gemeente en dus niet specifiek mag en kan opkomen voor het deelbelang van een bepaalde wijk/dorp/stad. 

Stemgewicht...

De zetels in de Eerste Kamers van de verschillende gremia zouden uiteraard moeten worden voorzien van de gewogen stemgewicht dat  in verhouding staat tot het aantal vertegenwoordigde inwoners (mogelijk ook in verhouding tot de oppervlakte van het gebied).

De stem van een Zeeuwse of Groninger zetel zou dus evenredig kleiner moeten zijn dan die van veel groter Provincies als Zuid- en Noord-Holland.

Bij stemming hoeft het wegen van de stemmen geen enkel probleem meer te vormen als daarbij gebruik wordt gemaakt van een simpel computerprogramma waar de stemmen worden geregistreerd en dus eenvoudig en direct kunnen worden vertaald in de juiste procentuele proporties. 

Voorwaardelijk Veto-recht...

Stemgewicht kan zich gemakkelijk vertalen in het recht van de sterkste/grootste.

Waar op landelijk niveau het stemgewicht van vertegenwoordigers in de Eerste Kamer zou kunnen betekenen dat kleine provincies vrijwel altijd automatisch het onderspit zouden moeten delven waar het belang van overige en met name de grotere provincies strijdig is met dat van een enkele provincie danwel die provincie met een lager stemgewicht; En dat dus ook als (vrijwel) alle vertegenwoordigers uit van een bepaalde provincie tegen een bepaald voorstel zijn. 

Ook een gewogen stemgewicht is dus geen automatische garantie op een rechtvaardige mate van provinciale/regionale invloed op de landelijke politiek/besluitvorming.

Maar er zijn best manieren te bedenken om ook de enkeling te beschermen tegen de opgedrongen wil van de meerderheid. 

Waar het Algemeen Belang zich zou vertalen in lasten die overwegend of zelfs uitsluitend en (mogelijk) niet noodzakelijkerwijs komen te rusten op één provincie (of in elk geval niet meer dan 3)...,
zou een Eerste-Kamer-vertegenwoordiging van die provincie (gesteld dat een overgrote meerderheid, ≥2/3, van die Provincie dat standpunt deelt) een voorwaardelijk veto uitbrengen. Middels dit veto kan dan geëist worden dat een voorstel zodanig wordt aangepast dat de lasten ofwel beter worden verdeeld, danwel worden gecompenseerd danwel dat het voorstel geheel van tafel gaat.

Een dergelijk voorwaardelijk vetorecht zou op vergelijkbare wijze ook op provinciaal niveau en zelfs op gemeentelijk niveau kunnen worden toegepast.

Stemgewicht...... voor leden van de Tweede Kamer(s)

Hoe vaak gebeurt het niet dat nummer 1op een lijst veel meer stemmem krijgt dan benodigd zijn voor één zetel.

Tegelijkertijd is het niet ongebruikelijk dat op de slippen van stemmentrekkers anderen op de lijst (zelfs als niemand op hen heeft gestemd) gewoon een eigen zetel krijgen.

Ook hier kan stemgewicht een uitkomst bieden.

De direct gekozenen hebben uiteraard recht op het volle stemgewicht van de zelf veroverde zetel.

Maar stel dat de lijstrekker genoeg stemmen zou hebben vergaard voor 11 zetels.

Om de lijsttrekker dan maar gelijk het stemgewicht van die volle 11 zetels toe te bedelen gaat wat ver; maar waarom niet 50% van het stemgewicht van die 10 extra zetels.

De overige 50% zou dan moeten worden verdeeld over alle anderen op de lijst. De lijstrekker krijgt zo een stemgewicht van 6 zetels (of meer als hij ook meedeelt in het overgewicht van andere stemkanonnen); De andere op de lijst krijgen het stemgewicht van hun eigen kiezers plus het gedeelde overgewicht van de lijstrekker (en overige stemkannonen).

Wanneer de lijstrekker/stemmenkannon zelf geen zitting neemt (gaat kabinet in, wordt gedeputeerde of wethouder) dan draagt hij, net als voorheen, al zijn vergaarde stemmen over aan de lijst als geheel, en dus niet aan leden op de lijst persoonlijk, zijn eigen stemgewicht blijft dus het bezit van de fractie en worden slechts tijdelijk toebedeeld aan het stemgewicht van de leden van die fractie voor zolang zij deel uitmaken van die fractie.

Dit zou betekenen dat wie zelf weinig of geen stemmen heeft vergaard ook een zetel bezet met laag stemgewicht, waarschijnlijk nauwelijks meer dan 50% van een gewone zetel.

Zou nu iemand een fractie verlaten dan neemt hij niet meer dan z'n eigen stemgewicht mee.

Door het toekennen van stemgewicht heeft de kiezer een echte keuze, het doet er meer toe op wie hij stemt. En daarmee wordt de band tussen kiezer en gekozen directer. 

Zo weet de Kiezer aan wie hij z'n stem geeft, en de gekozene weet dat zijn standpunt gedragen/gesteund wordt door zijn persoonlijke kiezers.

Conclusie(s)...

Een dergelijke aanpassing van ons politiek systeem is ingrijpend maar niet onmogelijk.

Er is een Grondwetsaanpassing voor nodig (maar dat geldt voor meer vormen, zo niet vrijwel elke vorm, van bestuurlijke vernieuwing).

Voordelen voor de burger/kiezer:

• de kiezer kiest vertegenwoordigers in diverse tweede-kamers voor wat in zijn ogen het Algemeen Belang dient;
• leden van de Tweede Kamer zullen daardoor minder geneigd zijn zich voor regionale karretjes laten spannen omdat zij er niet meer zitten als vertegenwoordiger van een bepaalde regio maar gewoon als landelijk vertegenwoordiger van een partij.
• de (getrapt) gekozen vertegenwoordigers in de eerste kamers zijn er waar nodig voor het benadrukken van het specifiek belang van Provincie&Regio/Gemeente/wijk-dorp-stad.
• Eerste-Kamerleden zijn aanspreekbaar op hun gedrag m.b.t. het juist vertegenwoordigen van het regionaal/plaatselijk belang. 
• Hiermee is zowel de algemene politiek visie van de kiezer als zijn meer plaatselijk belang geborgd.
• hierdoor kan de afstand tussen kiezer en gekozene beduidend kleiner worden doordat het voor zowel kiezer als gekozen duidelijker is wie welk belang moet dienen.