zaterdag 21 oktober 2017

Stop de perverse prikkels van de gaswinning


De perverse prikkels moeten uit het systeem van gaswinning en schadeafhandeling
… en om dat te bereiken moet het roer nu echt om.

Waar te beginnen...,... waarom niet gewoon met een dogma?

Ons aardgas…… heeft veel bijgedragen aan…, is de bron van..., onze naoorlogse welvaart, rijkdom, verzorgingsstaat..., danwel was/is het de kurk waarop dit alles dreef en drijft.
Hoe vaak wordt bovenstaand dogma niet in diverse bewoordingen bijna als mantra herhaald om ons (Groningers/Nederlanders) ervan te doordringen dat het winnen van aardgas ook zo haar goede kanten heeft/had.
Maar klopt dat dogma..., 
heeft de winning van aardgas in Nederland en met name die uit het Groningen-veld (=Slochter-veld) de afgelopen ruim 50-60 jaar echt zo fors extra bijgedragen aan onze welvaart...
of moeten we nu/achteraf constateren dat de gaswinning vooral gezien moeten worden als een zowel voor NAM als ’t Rijk te comfortabele en bovenal forse bron van inkomsten gedurende de afgelopen ruim vijftig jaar?
We zullen het nooit zeker weten...
en gedane zaken nemen geen keer...;
Maar of de, inmiddels grotendeels verleden, lusten van het aardgas kunnen opwegen tegen de nadelen die wij er als aardbewoners, als Nederlandse samenleving, of zelfs maar als Groningers van ondervonden, ondervinden en nog zullen ondervinden, is een vraag die we inmiddels gewoon kunnen beantwoorden...;
en dat antwoord luidt: NEEN.

Gaswinning ondermijnt Groningen letterlijk en figuurlijk…


De gaswinning is, zowel letterlijk als figuurlijk, een ondermijnend proces dat de bodem leegzuigt, aan draagkracht doet verliezen, schudden, verdichten, vevloeien, verzakken, inzakken en dalen... 
en dat alles gaat gepaard met schade aan ondergrondmilieu, goed, have en zelfs de mens zelf...;
Tegelijkertijd is diezelfde gaswinning vergeven van de perverse prikkels die zorgen dat het proces van schadevorming gewoon doorgaat.
Iedereen vindt uiteraard dat niemand om al die schade heeft gevraagd…,
en iedereen vindt dat die schade moet worden erkend, hersteld en liefst ruimhartig vergoed moet worden door…;
en dan blijft het…
… niet zozeer stil…,
maar ontstaat er een oorverdovende kakofonie van eisen, verwijten, feiten, onderzoeken, veronderstellingen, en vingerwijzen van iedereen naar iedereen. 

Het volk, de burger, wijst naar de overheid en NAM, die wijzen naar elkaar en naar de deskundigen, de deskundigen wijzen naar hun rapporten, de rapporten wijzen naar de wetenschap, de wetenschap wijst naar de politiek, de politiek wijst weer naar de NAM.  

Oplossingen worden er ook aangedragen, men is het er over eens dat de gaswinning de oorzaak is, dat die omlaag moet, dat de gaskraan uiteindelijk dicht gaat… dicht moet…;
maar of dat laatste pas gebeurt als het gas echt op is of eerder…, daarover is men het zeker niet eens.

… waarom gaat de gaswinning dan toch gewoon door? 

Als we het eigenlijk allemaal met elkaar eens zijn met elkaar dat de gaswinning de oorzaak in van alle ellende, waarom wordt er dan eindeloos gesteggeld over de schade, de schadeafwikkeling en de afbouw van de gaswinning…; waarom ontwikkelt het gasdossier zich tot splijtzwam…, en niet enkel in Groningen maar ook in Den Haag en misschien zelfs wel rest van Nederland?

Dat komt door de perverse prikkels die ’t gevolg zijn van huidige organisatie van de gaswinning; er wordt namelijk nog steeds gewoon (heel erg) veel geld verdiend met het oppompen en verhandelen van 'ons’ aardgas. Dat er door die gaswinning ook schade ontstaat is iets waar eigenlijk op het moment van winning geen rekening mee wordt gehouden, die rekening werd en wordt doorgeschoven naar de toekomst…, nog steeds.
Feitelijk geschiedt de gaswinning onder het motto: wie dan leeft die dan zorgt. 

De voortgaande gaswinning is daarmee te vergelijken met een vlucht naar voren waarbij de gaswinners denken de schadeclaims voldoende voor te kunnen blijven en steeds nog net tijdig te kunnen betalen zonder te beseffen dat de schade door hun handelen alleen maar erger wordt en dus ook de schadeclaims zullen blijven groeien.

Het handelen doet denken aan het verhaal van de schildpad en Achilles, waarbij Achilles de schildpad bij een gegeven voorsprong niet zou kunnen inhalen omdat, hoewel Achilles veel sneller loopt, de schildpad steeds, al is het nog zo weinig, een stukje verder zal zijn gekropen als Achilles al rennend het punt bereikt vanwaar de schildpad het laatst vertrok.
Zoals in weerwil van Zeno's paradox Achilles de schildpad toch zal achterhalen geldt voor NAM en Staat dat je de kuil waarin je staat niet kunt dempen door in en uit diezelfde kuil te blijven graven. 

NAM wint gas en deelt de nog steeds aanzienlijke opbrengst met ’t Rijk, zonder daarbij echt rekening te hoeven houden dat de volle rekening van alle huidige en toekomstige mijnbouwschade met de opbrengsten direct en 1_op_1 moet worden en daadwerkelijk wordt verrekend. De rekening komt later wel, en wie dan leeft die dan zorgt. 
En al dat nu al te verdienen geld is blijkbaar zo verleidelijk dat ’t een aantal hoofdrolspelers blind maakt voor de werkelijke gevolgen; dat doorpompen onherroepelijk leidt tot meer schade, dat het huidige beleid leidt tot een vicieuze cirkel waarbij men probeert bestaande schade te verhelpen door door te gaan met gaan met datgene wat de schade in de eerste plaats veroorzaakt heeft. 
Zowel NAM als ’t Rijk lijken niet te willen inzien, of zelfs maar te kunnen inzien, dat doorpompen uiteindelijk meer zal kosten dan het (zelfs op de korte termijn) maar oplevert. Sterker nog, men houdt zichzelf en de bevolking voor dat het in het belang is van iedereen dat de winning doorgaat…, al was het maar omdat er anders geen geld te vinden zou zijn om de reeds bestaande schade,laat staan nieuwe schade, te kunnen herstellen en vergoeden; dat is zoiets als pompen om te (blijven) verzuipen. 



Stop de perverse prikkels

Dat betekent dat het voor noch NAM noch Staat noch enige andere instantie of overheid nog van belang zou mogen zijn hoeveel (Gronings) gas er wordt opgepompt en ook niet hoeveel dat gas dan mogelijk nog opbrengt. Hetzelfde zou moeten gelden voor de gehele keten van de distributie van het Gronings gas. 
Ik besef ten volle dat het heel lastig zal zijn om in deze doelstelling volledig te slagen maar je kunt een heel eind in de goede richting komen door alle opbrengsten van het Gronings gas voortaan enkel en alleen nog maar ten goede te laten komen aan de gehele Groningse regio en dat die opbrengsten dan ook nog eens eerst en voornamelijk worden aangewend voor het herstel en van schade en het voorkomen van verdere schade aan gebouwen en infrastructuur waarbij veiligheid en schadeherstel en schadeleniging van burgers moet prevaleren boven allerhande leefbaarheidsdoelstellingen die pas aan bod moeten komen als aan de eerste eisen is en wordt voldaan.

Hoe maak je een eind aan de (meeste) perverse prikkels van de gaswinning?
Hoe zou je dat kunnen bereiken?

Positie van de gaswinner c.q. de NAM:
ten eerste zou je kunnen zorgen dat het de NAM niet meer uitmaakt of ze veel of weinig winnen en tegen welke gasprijs.


  • NAM krijgt een jaarlijkse/periodiek prestatievergoeding toe kennen waarvan de hoogte niet gekoppeld is aan het niveau van winning.
    • het is een bittere pil voor ons in Groningen, maar over zo’n vaste vergoeding moet je niet te kinderachtig doen/zijn…
      …’t kost geld en het gaat naar de NAM, en na alle gaswinningsellende gunnen zal het moeilijk te verkroppen zijn dat NAM nog steeds zou kunnen verdienen aan de
       gaswinning.
      Desondanks denk ik dat je moet denken aan een jaarlijkse prestatiebeloning van grofweg €500-miljoen tot €1-miljard voor de eerste 5-10 jaar
    • na afloop van de eerste contractperiode kun je vervolgens bezien of de prestatiebeloning voor de daaropvolgende jaren (al dan niet inflatie gecorrigeerd) omlaag kan (en dus zeker niet omhoog)
    • bij een prestatiebeloning van grofweg €1-miljard blijft er (helaas) nog genoeg geld over voor NAM om ook haar aandeelhouders tevreden te kunnen stellen.
      • ⇒ over het afgelopen jaar kon NAM grofweg de helft van een dergelijk bedrag uitkeren aan haar aandeelhouders, er blijft dan dus nog jaarlijks tenminste nog €500-miljoen/jaar over voor operationele kosten en schadevergoedingen voorzover die al niet uit reserves van NAM en haar aandeelhouders betaald zou moeten worden
      • ⇒ uit de jaarrekening van NAM over 2016 valt te herleiden dat de opbrengsten van het Groningenveld (± €2,666-miljard-≥94afdrachten) grofweg €159-miljoen bijdroegen aan het netto-resultaat van €526-mljoen.
        Bij een hogere gasprijs en/of winning zal het Groningen-deel naar verwachting iets kunnen oplopen maar niet veel daar de bijzondere 'vliedende' verdeelsleutel NAM-Rijk. Mogelijk dat het Groningen-deel dat bijdraagt aan winst NAM kan oplopen tot grofweg het dubbele €300-miljoen, maar dan moet zowel de winning als de gasprijs meer dan verdubbelen.   
  • Prestatievergoeding impliceert een systeem van beloningen en boetebedingen
    • prestatiebeloning: over de prestatiebeloning kunnen we kort zijn:
      NAM krijgt die voorzover zij de gestelde voorwaarden ten volle vervult
    • boetebeding: elke vorm van boetebeding treedt in werking op elk punt waar NAM niet voor de volle 100% voldoet aan de gestelde voorwaarden…,
    • daarbij zou je kunnen denken aan:
      • het veroorzaken van schade
      • het niet volgens plan winnen
      • het niet voldoen aan veiligheidseisen
      • het veroorzaken van ongeoorloofde overlast
      • het niet (direct) opvolgen van aanwijzingen die in afwijking van het winningsplan zouden bijdragen aan meer veiligheid, seismische rust danwel in algemene het verminderen van de kans op mijnbouwschade.
    • bij het bij voortduring/herhaaldelijk verwijtbaar niet voldoen aan de gestelde voorwaarden zou het in principe mogelijk moeten zijn dat de cumulatie van boetes hoger is dan het het geheel van de prestatievergoeding
      • ⇒ NAM heeft dus belang bij het naar letter en geest opvolgen van de haar gestelde eisen
      • ⇒ indien aan de gestelde eisen wordt voldaan is de winst maximaal (de gehele prestatievergoeding minus kosten van bedrijfsvoering) maken ze er een zootje van dan blijft er niets over en draait men een effectief verlies. 
  • NAM blijft aansprakelijk voor de schade die door haar handelen nu, in het verleden en in de toekomst ontstaan, zijn ontstaan en nog zullen ontstaan
    •   op die manier heeft NAM er belang bij heeft dat er niet meer schade ontstaat
    • schadeuitkeringen staan los van de prestatievergoeding (inclusief boetebedingen)
    • indien de som van schadeuitkeringen niet uit de lopende bedrijfsvoering kan worden voldaan zal NAM en/of haar aandeelhouders het verschil uit eigenzak/reserves moeten (blijven) bijpassen.
    • de aansprakelijkheid van NAM t.a.v. van oude en nieuwe schades blijft zoals die was/is

Winningsplannen



  • het winningsplan zou niet gericht mogen zijn op een financiële baten maar juist op het zo snel als technisch verantwoord terug brengen van de gasproductie tot in eerste instantie een duurzaam veilig niveau en in principe zelf naar nul (om een maximale terugdringing van CO₂-uitstoot te bereiken)

Aardgasbaten
een echt GasBatenFonds waar iedereen, dus ook de Rijks-Overheid, met z'n klauwen vanaf moet blijven

 

  • alle huidige en toekomstige aardgasbaten uit primaire (Mijnbouwer aan GasTerra en/of derden) en secundaire (van GasTerra aan derden) verkoop van aardgas komen in het GasBatenFonds (GBF)
    • verder is het wenselijk het fonds (GBF) met terugwerkende te vullen met tenminste 30-50% van alle aardgasbaten vanaf 2010 t/m de stichtingsdatum van het GBF.
      • deze terugwerkende gelden kunnen op afbetaling worden ingelost door het 't Rijk als ware het een 'gewone' rentedragende lening uit het GBF. 
  • het GBF keert geen gelden uit voor schadevergoedingen/schadeherstel/leefbaarheid zolang de winning voortgaat.
    • pas als de winning is gestaakt kan het fonds overgaan tot uitkering van gelden
    • zolang de winning nog voortgaat mag het fonds wel het rendement op het fondskapitaal deels investeren/uitkeren aan gebiedsversterkende projecten
  • de aardgasbaten worden per veld geoormerkt…
    • ⇒ een Groningenveld-fonds, een Annerveenseveld-fonds, een Ameland-fonds enz.
  • Overheid/overheden (en mijnbouwers) kunnen slechts onder voorwaarden geld lenen uit het fonds
    • leningen uit het fonds worden verstrekt tegen marktconforme rente (van minimaal x,x%/jaar) die minimaal het gemiddeld fondsrendement op de investeringsmarkt gelijkgesteld moet worden
    • leningen uit het GBF dienen gebiedsgebonden te worden geoormerkt en aangewend voor schadeleniging, noodzakelijk bouwkundige versterkingen danwel gebiedsversterkende investeringen in het betreffende gebied.
      • leningen uit het GBF anders dan die die tot schadeafhandeling kunnen worden geweigerd.
  • Het GBF dient haar gelden dusdanig te investeren dat...
    • een optimaal rendement wordt nagestreefd en bereikt;
    • daarbij duurzaamheid, energietransitie worden bevorderd...,
      • waarbij bijzondere aandacht is voor ontwikkelingen in Groningen en ander gebieden die te lijden hebben (gehad) onder gaswinning en overige mijnbouwactiviteiten in ons land. 

Gasprijsontwikkeling


  • momenteel wordt de gasprijs in hoge mate bepaald door het volgen van prijsontwikkelingen op wereldmarkt-niveau.
    • in plaats van de wereldmarkt prijs te volgen zou gekozen kunnen worden ons aardgas alleen nog maar te verkopen voor een wenselijke prijs.
    • als de wenselijke prijs hoger is dan de wereldmarktprijs voor (import-)gas, dan neemt tegelijkertijd de druk om NL-gas te winnen af waardoor de gaskraan gemakkelijker en sneller dicht kan.
  • als import-gas goedkoper is dan NL-gas...
    • ... kan de nog bestaande binnenlandse vraag worden gedekt met 'goedkoop' importgas;
    • ... kan de doorvoer van importgas de gasvraag van buitenlandse afnemers van (voorheen) NL-gas dekken tegen ook voor buitenlandse afnemers 'marktconforme' prijzen.
  • als we de commerciële winning van aardgas staken wil dat natuurlijk niet zeggen dat we niet meer commercieel hoeven en zullen denken.
    • aardgas is in principe een schaars product, en dat geldt zeker voor ons eigen NL-gas
      • er is dus alle reden dat wij als aanbieders van een schaars goed niet de marktprijzen volgen maar juist zelfs bepalen...
        ... en dat de hoogte van de prijs per Nm³
          zodanig is dat het minimaal de volledige maatschappelijke en milieutechnische kosten van de totale gaswinning en de mijnbouw-, milieu- en klimaat-schade dientengevolge dekt. 
  • de opbrengsten van het ondanks de (versnelde) afbouw van de gaswinning toch nog beschikbare gas zal aanzienlijk hoger zijn dan wanneer de wereldmarktprijzen worden gevolgd...,
    • ... immers wie ondanks alles NL-gas moet of wil afnemen zal er voor moeten betalen wat 'wijvragen en niet wat 'zij' er voor willen geven. 

Positie Rijks-Overheid



  • de Rijksoverheid heeft ruim 50 jaar vrijwel alle aardgasbaten van Groningen naar zich toe gehaald om vervolgens zelf te besluiten hoe die gelden te verdelen over het land.
    • daarbij is feitelijk nooit een reële afweging gemaakt…
    • hoe Groningen naar rato zou kunnen/mogen meedelen in de opbrengst
    • of Groningen mogelijk recht zou moeten hebben op een deel van de opbrengst nog voor de rest zou mogen worden verdeeld over het gehele land
    • of de gekozen verdeling van de aardgasbaten niet juist ten nadele van Groningen  dreigde uit te pakken
    • of de lusten-lasten verdeling niet onevenredig ongunstig uit zou kunnen pakken voor Groningen en en de Groningers  
    • of niet tenminste een van het geld gereserveerd zou moeten worden voor mogelijk schade, schadevergoedingen en schadeafhandeling  
  • als we nu gerust kunnen vastellen dat Groningen onevenredig veel te lijden heeft gehad, heeft en nog zal hebben van de lasten en dat het omgekeerde geld voor het genieten van de lusten…
    • is het niet meer dan rechtvaardig dat de rest van Nederland via de Rijksoverheid alsnog het leeuwendeel gaat bijdragen aan schadevergoeding en schade afwikkeling zonder daarbij wederom een beroep te mogen doen op de aardasbaten mochet doe er nu en in de toekomst nog zijn.
    • de Overheid zal dus haar deel dus nu en in de toekomst uit eigen zak, algemene middelen,  moeten gaan betalen ongeacht of dat nu moet komen uit de algemene reserves of uit de belastingopbrengsten. 
  • dat de belastingbetaler moet gaan mee betalen aan het schade-circus is te billijken omdat het ook feitelijk (diezelfde) belastingbetaler is geweest die de afgelopen decennia heeft kunnen/mogen profiteren van het feit dat de aardgasbaten werden toegevoegd aan de algemen middelen en dus effectief de belastingdruk jarenlang hebben gematigd
    • het is natuurlijk wel wrang dat de belastingbetaler alsnog moet gaan meebetalen het schade-circus om dat toen er (belasting)cadeautjes werden uitgedeeld door de Overheid diezelfde Overheid de burger/belastingbetaler er niet heeft bijgezegd hoe en of dat wel verantwoord was gezien de stelsetmatig onderschatte gaswinningsellende die aan de hoge aardgasbaten ten grondslag lagen. niemand echt  uitgedeeld.

Simon Koorn

=============

======

===

SiKo©
illustraties met dank aan Tom Janssen© 

Geen opmerkingen:

Een reactie posten